નાગ પંચમ-નાગ પંચમી.
આ કળશમાં વિહરતા ગરુડ, પૃથ્વી પર ફરતા જીવ, સાપ કે નાગની પૂજા કરવાની ભારતીય પરંપરા છે. શ્રાવણ વદ પાંચમના શુભ દિવસે દેશ અને ગુજરાતમાં નાગ પંચમીની ખૂબ જ ભક્તિભાવપૂર્વક ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ દિવસે, ખાસ કરીને પુરૂષોના ઘરની પૂર્વ તરફની દિવાલ પર, નાગા દેવતાની આકૃતિ લાલ કંકુ અથવા કાળા રંગમાં દોરવામાં આવે છે. તે પછી, રુની દિવોટ નેકલેસ બનાવવામાં આવે છે અને બંને છેડે પ્રતિકૃતિ પર ચોંટાડવામાં આવે છે, જેને નાગલા કહેવામાં આવે છે. તે પછી કંકુ-ચોખા ચઢાવવામાં આવે છે અને નાગ દેવતાની પૂજા કરવામાં આવે છે. નફો પણ વધે છે. પુરુષો બાજરીના લોટ, ઘી અને ગોળના લાડુ બનાવે છે અને પ્રસાદ ફેલાવે છે. જે ઘરની વ્યક્તિ પૂજા કરે છે તે કુલેર લાડુ અને કાકડીનો અરોગી બનાવે છે. મહારાષ્ટ્રના બા-તાલ શિરોલે ગામમાં, નાગ પંચમી પર, એક જીવંત સાપને સરઘસ કાઢવામાં આવે છે, જ્યારે કેટલીક જગ્યાએ પરિવારની સ્ત્રી વર્ગ પણ તાડ જામી, કુલેર ખાઈને ‘નાગ પંચમી’ વ્રત કરે છે. લોકો નાગને પિતા સમાન આકૃતિ તરીકે પૂજે છે. જેથી કોઈના પરિવારના સભ્યોને જંતુ કે સરિસૃપ શ્રેણીના કોઈપણ પ્રાણી દ્વારા કરડવામાં ન આવે, દરેકને તેમનાથી રક્ષણ મળે છે. આ દિવસે સાપનું દર્શન કરવું પવિત્ર માનવામાં આવે છે. દેશમાં ખેડૂત વર્ગ સર્પની પૂજા કરે છે, તેમના પાકની રક્ષા કરવા ઈચ્છે છે.શ્રાવણ માસની શુક્લ પંચમી નાગપંચમી તરીકે ઓળખાય છે. આ દિવસે નાગની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે નાગ દર્શનનું પણ વિશેષ મહત્વ હોય છે. આ દિવસે સાંપને મારવાની મનાઈ છે. આખા શ્રાવણ મહિનામાં અને ખાસ કરીને નાગપંચમીના દિવસે ધરતીને ખોદવાની મનાઈ છે. આ દિવસે સાંપને દૂધ પીવડાવવામાં આવે છે. કેટલીક જગ્યાએ ખાસ કરીને ગુજરાતમાં શ્રાવણ માસની કૃષ્ણ પંચમીએ પણ નાગપંચમી ઉજવવામાં આવે છે.
આ દિવસે પૂજામાં સફેદ ફૂલ મૂકવામાં આવે છે. આપણા દેશમાં વ્યાપેલી ધાર્મિક આસ્થાના આધાર પર લિંગ, સાંપ, અગ્નિ, સૂર્ય આદિનું ખૂબ મહત્વ છે. નાગપૂજાની પરંપરા પણ આજ સુધી ચાલી રહી છે અને ભારતીય સંસ્કૃતિમાં આનુ વિશેષ મહત્વ છે. આ દિવસે નાગના દર્શનને શુભ માનવામાં આવે છે. એવુ કહેવાય છે કે આપણી ધરતી શેષનાગના ફેણ પર ટકેલી છે અને જ્યારે ધરતી પર પાપ વધી જાય છે ત્યારે શેષનાગ પોતાની ફેણને સમેટી લે છે જેથી ધરતી હલે છે. આ જ વિચાર જન માણસ પર વધુ શ્રધ્ધાવત બનીને નાગની પૂજાને બાધ્ય કરે છે. આપણા દેશમાં દરેક સ્થાન પર કોઈને કોઈ રૂપે શંકર ભગવાનની પૂજા થાય છે, અને એમના ગળામાં, જટાઓમાં અને બાજુઓમાં નાગની માળા સ્પષ્ટ દેખાય છે આથી પણ લોકો નાગની પૂજા કરવામાં વધુ શ્રધ્ધા રાખે છે.
